Symptomy psychopatologiczne ujawniane przez stronę czynności notarialnej a jej zdolność do czynności prawnych

Abstrakt

Prawo o notariacie zakazuje dokonywania czynności notarialnej, jeżeli notariusz poweźmie wątpliwość, czy strona czynności notarialnej ma zdolność do czynności prawnej. Wymienia się tu m.in. sytuacje, w których występuje brak świadomości albo swobody złożenia oświadczenia woli. Biegli z zakresu psychiatrii i psychologii powoływani w sprawach dotyczących oceny ważności czynności prawnej mają dostęp do szerokiego materiału badawczego: wyników własnych badań klinicznych, zeznań świadków, różnych dowodów materialnych, a także dokumentacji medycznej. Ich zadaniem jest postawienie diagnozy medycznej, dokonanie rekonstrukcji stanu psychicznego osoby uczestniczącej w czynności notarialnej, a następnie wypowiedzenie się w zakresie dyspozycji oświadczenia woli określonych w art. 82 Kodeksu cywilnego. Notariusz nie jest w stanie zweryfikować rozpoznań medycznych ani kategorycznie wypowiedzieć się w zakresie świadomości albo swobody powziętej decyzji i wyrażenia woli w trakcie czynności notarialnej. W pewnym zakresie może jednak pozyskać informacje dotyczące strony czynności już na etapie przygotowań do sporządzenia aktu notarialnego (dane na temat osób, które uczestniczą w akcie notarialnym, ocena miejsca przeprowadzenia czynności, wiedza na temat położenia życiowego strony, jej preferencji, kłopotów życiowych, zależności rodzinnych). Kolejną okazją do pozyskania informacji o charakterze decyzji majątkowej jest analiza treści samego aktu notarialnego oraz porównania jej z wcześniejszymi decyzjami majątkowymi. Ostatnią z możliwych okoliczności jest sama czynność notarialna, kiedy to obserwacja charakteru relacji między stawającymi, a także ocena zachowania i wypowiedzi strony czynności może wskazywać na występowanie u niej niepokojących symptomów. To wówczas możliwe jest wyodrębnienie tych objawów, które budzą u notariusza największe wątpliwości. W ten sposób może dokonać ocen w zakresie: orientacji, napędu psychoruchowego, nastroju, kontaktu, koncentracji uwagi, pamięci, zdolności postrzegania, treści myślenia oraz innych, które mogą nasuwać podejrzenie występowania u klienta nieprawidłowości psychicznych. Chodzi wyłącznie o to, aby notariusz upewnił się co do wątpliwości, które będą podstawą do odstąpienia od czynności notarialnej, a nie o uzyskanie pewności co do zdolności strony do czynności prawnej.