Uzasadnienie decyzji administracyjnej wydanej za pomocą systemu sztucznej inteligencji w świetle realizacji zasady budowania zaufania do władzy publicznej
DOI:
https://doi.org/10.61823/dpia.2025.1.533Słowa kluczowe:
sztuczna inteligencja, wyjaśnialność, uzasadnienie, automatyzacjaAbstrakt
Kluczowym elementem decyzji jest jej uzasadnienie, które ma doniosłe znaczenie dla realizacji zasady wzbudzania przez organ zaufania do władzy publicznej, w szczególności poprzez wzbudzenie u adresata decyzji przekonania, że jego twierdzenia zostały uwzględnione w rozstrzygnięciu sprawy. Postępująca automatyzacja różnych form działania administracji publicznej sprawia, że organy coraz częściej wykorzystują systemy sztucznej inteligencji. Włączenie takich rozwiązań w ciąg czynności podejmowanych przez organ musi odbywać się z uwzględnieniem zasad administracyjnego postępowania jurysdykcyjnego. Celem niniejszego opracowania jest analiza problemu wymogów uzasadnienia decyzji administracyjnej wydanej za pomocą systemu sztucznej inteligencji w świetle realizacji zasady wzbudzania zaufania do władzy publicznej. Zostanie zbadane, czy wyjaśnienie przez organ zasad działania systemu sztucznej inteligencji w uzasadnieniu decyzji jest niezbędne do realizacji tej zasady.
Bibliografia
Bibal A., Lognoul M., de Streel A., Frénay B., Legal requirements on explainability in machine learning, „Artifical Intelligence and Law” 2020, vol. 29, https://doi.org/10.1007/s10506‑020‑09270‑4.
Brożek B., Furman M., Jakubiec M., Kucharczyk B., The black box problem revisited. Real and imaginary challenges for automated legal decision making, „Artifical Intelligence and Law” 2023, https://doi.org/10.1007/s10506‑023‑09356‑9.
Clement T., Kemmerzell N., Abdelaal M., Amberg M., XAIR: A Systematic Metareview of Explainable AI (XAI) Aligned to the Software Development Process, „Machine Learning and Knowledge Extraction” 2023, vol. 5, iss. 1, https://doi.org/10.3390/make5010006.
Gunning D., Aha D., DARPA’s Explainable Artificial Intelligence (XAI) Program, „AI Magazine” 2019, vol. 40, iss. 2, https://doi.org/10.1609/aimag.v40i2.2850.
Fink M., Finck M., Reasoned A(I)dministration: explanation requirements in EU law and the automation of public administration, „European Law Review” 2022, vol. 47, iss. 3.
Etcheid J., von Lucke J., Stroh F., [w:] Künstliche Intelligenz in der öffentlichen Verwaltung: Anwendungsfelder und Szenarien, red. W. Bauer, O. Riedel, S. Braun, Fraunhofer IAO 2020, doi: 10.24406/publica-fhg‑300105.
Käde L., von. Maltzan S., Die Erklärbarkeit von Künstlicher Intelligenz (KI): Entmystifizierung der Black Box und Chancen für das Recht, „Computer und Recht” 2020, vol. 36, iss. 1. OECD, Recommendation of the Council on Artificial Intelligence, OECD/LEGAL/0449.
Olsen H.P., Slosser J.L., Hildebrandt T.T., What’s in the Box? The Legal Requirement of Explainability Computationally Aided Decision-Making in Public Administration, [w:] Constitutional Challenges in the Algorithmic Society, red. H. Micklitz, O. Pollicino, A. Reichman, A. Simoncini, G. Sartor, G. De Gregorio, Cambridge 2021.
Parycek P., Schmid V., Novak A.S., Artificial Intelligence (AI) and Automation in Administrative Procedures: Potentials, Limitations, and Framework Conditions, „Journal of the Knowledge Economy” 2023, vol. 15, https://doi.org/10.1007/s13132‑023‑01433‑3.
Piecha J., Zastosowanie algorytmów sztucznej inteligencji a kontrola administracji publicznej, [w:] Kryzys, stagnacja, renesans? Prawo administracyjne przyszłości. Księga jubileuszowa profesora dr hab. Jacka Jagielskiego, red. M. Cherka, P. Gołaszewski, J. Piecha, M. Wierzbowski, Warszawa 2021.
Przybysz P., Instytucje prawa administracyjnego, Warszawa 2020.
Przybysz P., Komentarz do art. 8, [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2022.
Romańska M., Uzasadnienie decyzji administracyjnej, [w:] Uzasadnienia decyzji stosowania prawa, red. M. Grochowski, I. Rzucidło-Grochowska, Warszawa 2015.
Sibiga G., Zasada wykorzystania pism generowanych automatycznie do załatwienia indywidualnej sprawy administracyjnej (art. 14 § 1b KPA). Podstawa prawna czy zasada kierunkowa dla automatycznego podejmowania decyzji?, dodatek specjalny do „Monitor Prawniczy” 2023, nr 6.
Sibiga G., Wiewiórowski W., Automatyzacja rozstrzygnięć i innych czynności w sprawach indywidualnych załatwianych przez organ administracji publicznej, [w:] Informatyzacja postępowania sądowego i administracji publicznej, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2010.
Shalev-Shwartz S., Ben-David S., Understanding machine learning: From theory to algorithms, Cambridge 2014.
Wahler F., Neubert M., A scientific definition of explainable artificial intelligence for decision making, „International Journal of Teaching and Case Studies” 2023, vol. 14, iss. 1, s. 115‑116, https://doi.org/10.1504/IJTCS.2023.131664.
Wischmeyer T., Künstliche Intelligenz und neue Begründungsarchitektur, [w:] Digitale Disruption und Workshop zu Ehren des 80. Geburtstags von Wolfgang Hoffmann-Riem, red. M. Eifert, Baden-Baden 2020.
Zimmerman J., Alfabet prawa administracyjnego, Warszawa 2022.
Zimmerman J., Motywy decyzji administracyjnej i jej uzasadnienie, Warszawa 1981.
Zimmerman J., Znaczenie uzasadnienia rozstrzygnięcia organu administracji publicznej dla orzecznictwa sądowoadministracyjnego, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2010, nr 5‑6.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Mateusz Kupiec
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
