Nowoczesne metody zarządzania administracją państwa nowożytnego. Przykład Śląska w okresie dominacji habsburskiej (1629‑1740)
DOI:
https://doi.org/10.61823/dpia.2025.1.532Słowa kluczowe:
Śląsk, sejm śląski, administracja, ustrój, urzędy królewskie, urzędy stanowAbstrakt
W latach 1629‑1740 na Śląsku doszło do istotnych przemian w ramach funkcjonowania administracji królewskiej i stanowej na Śląsku. W niniejszym artykule skoncentrowano się na sposobie myślenia o niej, założeniach reprezentowanych w oficjalnych memoriałach z okresu po wybuchu wojny trzydziestoletniej (1618‑1740) oraz na wynikających z nich późniejszych kompetencjach urzędników. Dotyczyły one bezpośrednio ich powoływania, umniejszenia decyzyjności tychże. Na kształt administracji w prowincji wpływ miał fakt zasiadania w gremiach i obejmowania funkcji przez arystokrację i szlachtę zwykłą bezpośrednio podległą królowi czeskiemu i jemu zawdzięczającą awanse i tytuły arystokratyczne. Była to też grupa niezwiązana ze Śląskiem wcześniej, w związku z czym nierozumiejąca istoty tradycji wynikającej z przywilejów stanowych, niehołdująca im, często skonfliktowana już w samym momencie pojawienia się w prowincji ze szlachtą osiadłą tu od stuleci. Ich siła polegała nie na budowanym przez lata respekcie ludności zamieszkującej w księstwach, ale na autorytecie cesarskim.
Bibliografia
Acta Publica, Verhandlungen und Correspondenzen der Schlesischen Fürsten und Stände, red. J. Krebs, t. 5, Breslau 1880.
Dessmann G., Geschichte der Schlesischen Agrarverfassung, Strassburg 1904.
Eickels v. Ch., Schlesien in böhmischen Ständestaat. Voraussetzungen und Verlauf der böhmischen Revolution von 1618 in Schlesien, Köln–Weimar–Wien 1994.
Hengerer M., Kaiserhof und Adel in der Mitte des 17. Jahrhunderts. Eine Kommunikationsgeschichte der Macht in der Vormoderne, Konstanz 2004.
Hübner H., Die Verfassung und Verwaltung des Gesamtstaats Schlesien in der Zeit des Dreißigjährigen Krieges, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Altertum Schlesiens” 1925, nr 59.
Jaeckel G., Stände und Volk in Abwehr gegen kirchliche und verfassungsrechtliche Restauration 1621‑1629, „Jahresbericht für schlesische Kirchengeschicte” 1961, nr 40.
Jedin H., Eine Denkschrift über die Gegenreformation in Schlesien aus dem Jahre 1625, [w:] Kirche des Glaubens, red. H. Jedin, t. 1, Freiburg 1966.
Jedin H., Zwei Denkschriften über die Gegenreformation in Schlesien, „Archiv für Schlesische Kirchengeschichte” 1938, nr 3.
Jurek P., Sejm śląski z marca 1715 roku, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 1992, No 1444, Prawo CCXV.
Köhler J.D., Schlesische Kern-Chronik oder Kurze jedoch gründliche Geographish-, Historisch- und Politische Nachricht von dem Herzogtum Schlesien, t. 1, Nürnberg 1741.
Köllner J.Ch., Wolaviografia oder accurate Beschreibung der Stadt Wohlau in Schlesien…, Budissen 1726.
Konopnicka-Szatarska M., Duchowieństwo zakonne realizatorem habsburskiej polityki kontrreformacyjnej w księstwie głogowskim, [w:] Klasztor w państwie średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław–Opole–Warszawa 2005.
Kuczer J., Baronowie, hrabiowie, książęta. Nowe elity Śląska (1629‑1740), Zielona Góra 2013.
Meraviglia-Crivelli R.J., Der böhmische Adel, Mautern an der Donau 1885.
Miller J., Absolutism in Seventeenth-Century Europe, Singapore 1990.
Národní archiv v Praze, Česka Dvorska Kancelar, 752, sygn. IV D 1, krt. 409, 426.
Orzechowski K., Historia ustroju Śląska (1202‑1740), Wrocław 2005.
Orzechowski K., Materiały do dziejów urzędników, funkcjonariuszy i służby na Śląsku w ostatnich latach XVII w., „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji”, No 516, Prawo XCI, Wrocław 1980, s. 51‑76.
Schimka E., Zusammensetzung des nö. Herrenstandes 1520‑1620, Wien 1967 [manuskrypt pracy doktorskiej].
Sękowski W., Herbarz szlachty śląskiej, t. 6, Katowice 2008.
Sinapius J., Olsnographia oder eigentliche Beschreibung des oelsnischen Fürstenthums in Nieder-Schlesien…, t. 1, Leipzig und Frankfurt 1707.
Válka T., Karrieristen oder fromme Männer? Adelige Konvertiten in den böhmischen Ländern um 1600, „Frühneuzeit-Info” 1999, nr 10, z. 1‑2.
Velsen v. D., Die Gegenreformation in den Fürstentümern Liegnitz-Brieg-Wohlau. Ihre Vorgeschichte und ihre staatsrechtlichen Grundlagen, Leipzig 1931.
Wiesner L., Zur Geschichte der Herzoege von Oels, Wuertembergischer Linie, namentlich Carl Friedrich von Oels und Carl von Bernstadt, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Altertum Schlesiens” 1862, nr 4.
Winkelbauer T., Grundherrschaft, Sozialdisziplinierung und Konfessionalisierung in Böhmen, Mähren, Österreich unter der Enns im 16. und 17. Jahrhundert, [w:] Konfessionalisierung in Osteuropa.
Wirkungen des religiösen Wandels im 16. und 17. Jahrhundert in Staat, Gesellschaft und Kultur, red. J. Bahlcke, A. Strohmezer, Stuttgart 1999.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Jarosław Kuczer
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
